(مفاهیم بیمه‌های مهندسی)

مفاهیم اولیه در بیمه‌های مهندسی:

(۱) تعریف بیمه‌های مهندسی

(۲) عوامل و دست اندرکاران پروژه 

(۳) انواع قرارداد و محتوای موافقتنامه (مبلغ پیمان، مدت، موضوع و ...)

(۴) ماده 21 شرایط عمومی پیمان

(۵) بیمه‌نامه موقت

(۶) انواع عامل خطرزا، حادثه، رویداد

(۷) مفهوم تمام خطر در بیمه‌های مهندسی

(۸) مدت بیمه‌نامه های مهندسی

(۹) انواع بیمه‌‌نامه‌های مهندسی

(۱۰) انواع کلوزها

(۱) تعریف کلی بیمه های مهندسی

تعریف بیمه مهندسی:

بیمه‌های مهندسی زیر مجموعه بیمه‌های اموال بوده که پروژه‌های درحال ساخت یا سازه‌ها و تأسیسات درحال بهره‌برداری و یا ماشین آلات و تجهیزات فنی را تحت پوشش قرار می‌دهد.

تعریف پروژه:

• مجموعه عملیات، خدمات طراحی و ساخت تمام یا قسمتی از یک طرح عمرانی است که به­ صورت واحدی مستقل یا قابل بهره‌­برداری، از آن طرح تفکیک می­‌گردد و از نظر “ساخت” در قالب یک یا چند قرارداد به مرحله اجرا گذاشته می­‌شود. شرکت بیمه رابین قصد دارد بهترین مشاوره را در زمینه بیمه مهندسی به شما عزیران ارائه دهد.

(۲) عوامل و دست اندرکاران پروژه

۱. کارفرما (Client) (Principal):

• شخص حقیقی یا حقوقی است که امضاء­کننده یک طرف پیمان بوده و اجرای عملیات موضوع پیمان را بر اساس اسناد و مدارک پیمان به پیمانکار واگذار می­ کند. در واقع کارفرما مالک و ذینفع واقعی پروژه است. کارفرما فقط تأمین‌کنده‌ی مالی پروژه است بطور خلاصه شخص حقیقی یا حقوقی است که ثروت دارد اما تخصص و اجرا و راه‌اندازی پروژه را ندارد، پس متوصل می‌شود به مهندسین مشاور. دستگاهی که به نمایندگی از دستگاه اجرایی نسبت به عقد قرارداد با مشاور و پیمانکار اقدام و تمام مراحل اجرایی را تا اتمام کار پیگیری می­ نماید.

تعریف دستگاه اجرایی:

• هر سازمان اعم از اداره، وزارتخانه و یا سازمان، که اعتباراتی را از طریق بودجه کل کشور برای اجرای طرح­های عمرانی دریافت و مسئولیت اجرای آن را بر عهده دارد.

تعریف عملیات اجرایی:

• فعالیت­های جاری و طرح­‌های عمرانی دستگاه‌­های اجرایی که در برنامه سالانه مشخص می­‌گردد.

۲. مهندسین مشاور (Consultant):

• مجموعه­‌ای حقیقی یا حقوقی به صورت موسسه‌ه­ای دولتی، تعاونی، خصوصی و یا خارجی که کار مطالعه، طراحی و نظارت یک طرح عمرانی و یا پروژه عمرانی را با عقد قرارداد از طرف دستگاه اجرایی به عهده می­‌گیرد. در واقع مهندسین مشاور تخصص دارد اما توانایی اجرا ندارد، و به صورت عامیانه می‌شود گفت که دست به آچار نیست، پس متوصل می‌شود به پیمانکاران ( پیمانکار اصلی و پیمانکار فرعی )، پس مناقصه برگذار می‌کند تا یک یا چند پیمانکار را انتخاب کند به عنوان مسئول اجرایی که تجهیزات اجرایی دارند.
• در واقع مهندسین مشاور در چارچوب اختیارات تعیین شده در اسناد و مدارک پیمان از سوی کارفرما به پیمانکار معرفی می­‌شود. همچنین مهندسین مشاور مسئولیت تهیه جزئیات اجرایی و درصورت لزوم انجام تغییرات لازم در نقشه­‌های اجرایی و ابلاغ آنها، تنظیم دستور کارها و اجرای آن، برقراری رابطه پیمانکار و کارفرما، تأیید نهایی صورت وضعیت و اعلام به کارفرما برای پرداخت، صحت کیفیت فنی مصالح به‌ کار رفته و در نهایت صحت انجام عملیات را بر عهده دارد.

اهداف مهندسین مشاور:

۱. انجام مطالعات اولیه و جا نمایی پروژه

۲. تهیه نقشه­ های اجرایی

۳. محاسبه فنی

۴. نظارت بر اجرای کار

۳. مدیر پروژه یا مدیر طرح (Manager Project):

• شخص حقوقی است که براساس اختیارات محدود به اسناد و مدارک پیمان به­ منظور مدیریت اجرای کار از سوی کارفرما به پیمانکار معرفی می‌شود. در واقع مدیر پروژه‌؛ مدیریتاجرایی و انتقال دستورات از سوی کارفرما به پیمانکار اصلی معرفی می‌شود یا به صورت عامیانه مسئول هماهنگی اداری را بر عهده دارد.

۴. سرپرست گارگاه یا رئیس کارگاه یا مهندس مجری (Manager Site):

• شخصی است حقیقی دارای تخصص و تجربه‌ی لازم که به منظور سرپرستی پروژه در کارگاه و ارائه گزارشات و صورت وضعیت‌ها از سوی پیمانکاران، به مهندسین مشاور معرفی می‌شود. در واقع مسئولیت هماهنگی اجرائی را بر عهده دارد.

۵. پیمانکار (contractor):

• پیمانکار اصلی (Contractors Main) یا پیمانکار عمومی (maln contractor):

اشخاصی حقیقی یا حقوقی که در اجرای پروژه با عقد قرارداد یا موافقتنامه با کارفرما، و براساس اسناد و مدارک پیمان مجری پروژه هستند و مسئولیت تهیه، حمل و نصب و اجرای عملیات عمرانی و مسئولیت تکمیل کار را به عهده می­گیرد و متعهد به اجرای عملیات موضوع پیمان هستند. در عین حال این اختیار را دارند که اجرای قسمت­‌هایی از پروژه را به پیمانکاران فرعی تفویض نماید.

• پیمانکار فرعی (Contractors Sub) یا پیمانکار جزء (Sub-Cotractor):

اشخاصی حقیقی یا حقوقی که نامشان درقرارداد با کارفرما ذکر نشده، و برای انجام رشته، تخصص و کارهای خاص توسط پیمانکاران اصلی بکار گرفته شده یا قراردادهای فرعی با آنها منعقد می‌شود.

۶. دستگاه نظارت یا مهندسین ناظر (Engineer Supervisor):

مهندسین ناظر؛ اشخاص حقیقی یا حقوقی هستند که از طرف کارفرما جهت اعمال کنترل و نظارت برحسن انجام کار و تعهدات پیمانکار، انتخاب و به پیمانکار معرفی می­‌گردد. مهندسین ناظر عمومأ یک فرد نیست در واقع یک دپارتمان است که یک واحد جدا دارند.

• مهندس ناظر مقیم:

مهندس ناظر مقیم به شخسی گفته می‌شود که از طرف کارفرما یا دستگاه نظارت (مهندسین ناظر یا مهندسین مشاور متخصص در امر نظارت) و یا مهندسین مشاور (توضیحات در بند ۲) برای نظارت مستقیم در اجرای عملیات کارگاه تعیین و کتباً به پیمانکار معرفی می‌شود و اصولاً مقیم کارگاه خواهد بود. منظور از عبارت (مقیم کارگاه بودن) این است که در تمام اوقات انجام کار مهندس ناظر مقیم در کارگاه باید حضور داشته باشد. مهندس ناظر مقیم کارگاه معمولاً در محدوده همان شهری که کارگاه مورد نظارت وی در آن شهر واقع شده زندگی نماید مگر در مواردی از طرف کارفرما، دستورات دیگری صادر شده باشد.

• مهندس ناظر  عالیه:

مهندس ناظر عالیه به شخصی گفته می شود که سواد، تخصص و تجربه‌ی بالای مهندسی دارند و توسط کارفرما انتخاب می شود. کارفرما از این فرد به عنوان مشاور برای نظارت بر کارهای اجرایی ساخت و ساز کمک می‌گیرد. این فرد می‌تواند در بخش‌های مانند نظارت بر اجرا، انتخاب و خرید مصالح ساختمانی و … صاحب نظر باشد و به کارفرما مشاوره بدهد، و عمومأ یک مجموعه مهندسین مشاور هستند و جدا از مهندسین مشاورینی که در بند ۲ توضیح داده شد.

تذکر ۱: 
بنابر آنچه اظهار گردید افراد صاحب نظر برای ارائه اطلاعات جهت بیمه پروژه‌های در حال احداث، یکی از افراد زیر بیمه‌گذار محسوب می‌گردند:

۱. مدیر پروژه (نماینده کارفرما)
۲. رئیس کارگاه (نماینده پیمانکار اصلی)
۳. مدیر عامل (کارفرما یا پیمانکار اصلی)
۴. مدیر امور مالی (کارفرما یا پیمانکار اصلی)
۵. مشاور امور بیمه‌ای (کارفرما یا پیمانکار اصلی)

تذکر ۲:

در بیمه‌های تمام‌خطر پیمانکاران و تمام خطر نصب، یکی از افراد زیر بیمه‌گذار محسوب می‌گردند:

۱. تمام موارد تذکر ۱
۲. کلیه پیمانکاران فرعی

(۳)  انواع قراردادهای بیمه‌ مهندسی (Contract)

انواع قراردادهای بیمه مهندسی:

•  احداث و راه اندازی (C)    -------------------------------->   (Construction & Commissioning)
•  تهیه، احداث و راه اندازی (PC)    ------------------------->   (Procurement, Construction & Commissioning)
• طراحی، تهیه، احداث و راه‌اندازی (EPC)    ----------------->    (Engineering, Procurement, Construction & Commissioning)

(۴) ماده ۲۱ شرایط عمومی پیمان

موضوع: حفاظت از كار و شخص ثالث، بيمه كار، مراقبت‌های لازم

الف) پیمانکار از روز تحویل کارگاه تا روز تحویل موقت مسئول حفظ و نگهداری مصالح، تجهیزات، ماشین آلات و کارهای موضوع پیمان در مقابل عوامل جوی، سرقت، حریق و مانند آن می‌باشد.

ب) پیمانکار مسئول خسارتهای وارد شده به شخص ثالث در محوطه کارگاه است و کارفرما در این مورد هیچ مسئولیتی ندارد. کارفرما و مشاور می‌توانند دستور توقف بخشی از کار را که دارای ایمنی لازم نیست صادر نمایند و پیمانکار حق مطالبه خسارت در اثر توقف کار را ندارد. اگر در اثر سهل انگاری پیمانکار خسارتی به اموال و تأسیسات مجاور وارد آید، پیمانکار مسئول جبران می‌باشد.

ج) پیمانکار باید پیش از شروع کار، کارهایی را که در اسناد پیمان تعیین شده در مقابل حوادثی که در اسناد یاد شده، مشخص گردیده به نفع کارفرما نزد مؤسسه‌ای (شرکت بیمه‌ای) مورد قبول کارفرما، بیمه نماید. بیمه‌نامه‌ها می‌بایست تا تاریخ تحويل موقت اعتبار داشته و درصورت بتعویق افتادن تاریخ تحویل موقت، تمدید گردند. کارفرما هزینه‌های مربوط به بیمه را پرداخت می‌نماید.

آن قسمت از هزینه بیمه که مربوط به مدت تأخیر غیر مجاز پیمانکار است به حساب بدهی او منظور می‌گردد. کارفرما باید به نحوی کار را بیمه نماید که خسارت دریافتی برای اعاده کارها به حالت اولیه کافی باشد. درصورتی‌ که تکلیف بیمه در اسناد پیمان مشخص نباشد، پیمانکار پیش از شروع کار چگونگی آن را از کارفرما استعلام‌ می‌نماید و کارفرما در مدت ۱۰ روز کارها و حوادث مشمول بیمه را به پیمانکار ابلاغ می‌نمایند. اگر کارفرما کار را بیمه نکند، جبران خسارتها به عهده او می‌باشد.

درصورت بروز حادثه، پیمانکار موظف است:

- اولا: مراتب را فورا به کارفرما، مشاور و بیمه‌گر اطلاع دهد،

- ثانیه: طبق دستور کارفرما یا مشاور، کارها را به حالت اولیه بازگرداند. پیمانکار برنامه زمانی انجام کارهای پیش‌گفته را تهیه و پس از تأیید مشاور و کارفرما به اجرا در می‌آورد. کارفرما مبلغ وصول شده از بیمه‌گر را طبق هزینه تمام شده (مستقیم یا بالاسری) بتدریج تا اعاده کار به حالت اولیه به پیمانکار پرداخت می‌نماید.

د) پیمانکار موظف است تمام ساختمانها و وسایلی را که متعلق به اوست به هزینه خود بیمه نموده و رونوشت بیمه‌نامه‌ها را به کارفرما تسلیم نماید. ماشین آلات و ابزاری را که کارفرما در اختیار پیمانکار می‌گذارد، کارفرما بیمه می‌نماید.

و) در مواردی که لازم باشد قسمتی از پیاده‌رو یا سواره‌رو موقتا مسدود شود، پیمانکار باید با کسب مجهوز از مقامات محلی، راه‌های انحرافی که به تائید مشاور رسیده است را ایجاد نماید. کارفرما نیز مساعدت لازم را برای تحصیل مجوزها بعمل می‌آورد. اگر ترتیب هزینه راه‌های انحرافی در اسناد پیمان مشخص نشده باشد، این هزینه‌ها به عهده پیمانکار خواهد بود.

ز) پیمانکار باید انتظامات کارگاه را تامین نماید.

ح) هرگاه پیمانکار موارد درج شده در این ماده را به انجام نرساند کارفرما آن تعهدات را انجام داده و هزینه‌های آن را به اضافه ۱۵٪ به حساب بدهی پیمانکار منظور می‌نماید.

(۵) بیمه‌نامه موقت ( Cover Note )

بیمه‌نامه موقت ( Cover Note ):

• در برخ از پروژه مهندسی به دلیل اینکه مدارک درخواستی بیمه‌گر، از بیمه‌گذار آماد نبود و تا زمان تهیه آنها مدت زیادی به طول انجامیده و کار كارشناسی نیز به تأخیر خواهد افتاد، یا اینکه بیمه‌گر بايستي از طريق بیمه‌گران اتكایی نرخ و شرایط را استعلام کند. بیمه‌گران اتكایی نیز شناخت کافی از ریسک ندارند و نیاز به یکسری مدارک، پروژه درمعرض خطر بوده و بدون پوشش بیمه‌ای باقی خواهد ماند. لذا درصورت رضایت بیمه‌گذار از طریق صدور بیمه‌نامه موقت می‌توان حداقل پوشش را به بیمه‌گذار ارائه داد و براساس مدت تعیین شده در بیمه‌نامه موقت، حق‌بیمه‌‌ای را از بیمه‌گذار دریافت نموده تازمانیکه بیمه‌نامه اصلی صادر گردد.

(۶) انواع عامل خطرزا یا حادثه، رویداد ( Occurrence & Event )

انواع خطرات یا رویداد ( Occurrence & Event ):

۱.  خطرات طبیعی (Natural Perils / Acts Of God):

• خطراتی است که انسان در بوجود آمدن آن نقشی ندارد مانند سیل، زلزله، طوفان، طغیان آب، باران، برف، آتشفشان و ...

۲.  سایر خطرات (Other Perils / Human Errors):

• خطراتی است که انسان در بوجود آمدن آن مؤثر واقع شده مانند انفجار، آتش‌سوزی، سرقت، خرابکاری، سقوط، تصادم، ریزش و ...

(۷) مفهوم تمام‌خطر در بیمه‌های مهندسی ( All Risks )

مفهوم تمام‌خطر در بیمه‌های مهندسی ( All Risks ):

• یعنی تمام خطرات بجز آنچه صراحتا در بیمه‌نامه مستثنی شده تحت پوشش می‌باشد.

تذکر مهم: 

• تمام بیمه‌های دوره‌ی ساخت ( EAR , CAR ) تمام خطراند. 
• بیمه‌های دوره بهره‌بهرداری؛ به‌جز بیمه سازه‌های تکمیل شده ساختمانی و بیمه عیوب اساسی و پنهان ساختمان (CECR و LDB ) که PERIL NAMED هستند مابقی تمام خطر می‌باشند، لیکن محدودتر از بیمه‌نامه‌های دوره احداث هستند.
• پس به صورت خلاصه تمام بیمه‌های مهندسی به‌جز بیمه سازه‌های تکمیل شده ساختمانی و بیمه عیوب اساسی و پنهان ساختمان (CECR و LDB ) تمام خطر می‌باشند.

(۸) مدت بیمه‌های مهندسی (Period)

مدت بیمه‌های مهندسی (Period):

• در بیمه‌های مهندسی برای پروژه‌های در حال احداث، بیمه تمام‌خطر پیمانکاران و بیمه تمام‌خطر نصب مدت بیمه‌نامه برخلاف سایر بیمه‌ها یک‌ساله نبوده و بستگی به‌ مدت قرارداد و جدول زمانبندی کار دارد، ضمناً از آنجایی‌ که در قرارداد پروژه‌های درحال احداث مدتی نیز بابت دوره تضمین یا نگهداری که همان تحویل موقت پروژه به کارفرما می‌باشد، این مدت را در نظر گرفته می‌شود و دوره مذکور نیز به مدت زمان بیمه‌نامه افزوده می‌گردد، ولی پوشش بیمه‌ای در این مدت تمام‌خطر نبوده و صرفاً شامل خسارتهای ناشی از رفع نواقص توسط پیمانکار می‌گردد. در بیمه‌های مهندسی برای دوره بهره‌برداری سایر بیمه‌های مهندسی مدت بیمه‌نامه حداکثر یکسال می‌باشد که می‌تواند بسته به تقاضای بیمه‌گذار تمدید گردد.

(۹) انواع بیمه‌‌نامه‌های مهندسی

بیمه‌های مهندسی به دو گروه اصلی تقسیم میشوند:

الف) بیمه‌های دوره احداث ( Construction )شامل:

•  بیمه تمام خطر پیمانکاران (CAR)  ------------------------------------------------->  ( Contractor's All Risks )
•  بیمه تمام خطر نصب (EAR)  ------------------------------------------------------>   ( Erection All Risks )

ب) بیمه‌های دوره بهره‌برداری ( Operation )شامل:

• بیمه تجهیزات و ماشین‌آلات پیمانکاران (CPM)  ------------------------------------->    ( Contractors Plant & Machinery )
• بیمه ریسکهای تکمیل شده ساختمانی (CECR)  --------------------------------------> ‌   ( Civil Engineering Completed Risk )
• بیمه شکست ماشین‌آلات (MB)  ---------------------------------------------------->    ( Machinery Breakdown )
• بیمه تجهیزات الکترونیک (EE)  ----------------------------------------------------->     ( Electronic Equipment )
• بیمه فساد کالا در سردخانه (DOS)  ------------------------------------------------->     ( Deterioration of Stick in Cold Storage )
• بیمه عیوب اساسی و پنهان ساختمان (LDBI)  --------------------------------------->     ( Latent Defects of Bulding Insurance )
• بیمه عدم‌النفع ناشی از شکست ماشین‌آلات (MLOP) -------------------------------->     ( Machinery Loss of Profit )

(۱۰) کلوزها در بیمه های مهندسی (Clauses / Endorsement)

توضیحاتی در خصوص کلوزهای بیمه مهندسی:

 در بیمه مهندسی؛ در بخش خصوصی بیمه‌نامه پوشش‌های اضافی وجود دارد که آن را کلوز می‌نامند، و زمانی که بیمه‌گذار آنها را انتخاب می‌کند باعث کاهش یا افزایش حق‌بیمه می‌شود. شرکت بیمه رابین سعی بر آن دارد که کلیه‌ی اطلاعات گلوزهای بیمه مهندسی را برای شما عزیزان شرح دهد برای اطلاعات بیشتر وارد لینک صفر تا صد گلوزهای بیمه مهندسی شوید.

گلوزها دارای متون استاندارد بوده و به چهار گروه اصلی تقسیم بندی می‌شوند:

۱. افزایش دهنده پوشش (با افزایش حق‌بیمه):

• کلوز ۰۰۱ (خرابکاری گروهی)
• کلوز ۰۰۳ یا ۰۰۴ دوره (نگهداری ساده یا گسترده) 
• کلوز ۰۰۶ (هزینه اضافه کاری کار در شب کار در تعطیلات رسمی و حمل سریع 
• و .....

۲. کاهش دهنده پوشش (با کاهش حق‌بیمه):

• کلوز ۰۰۹ (استثناء زلزله) 
• -کلوز ۰۱۰ (استثناء سیل و طغیان آب) 
• -کلوز ۰۱۲ (استثناء طوفان و باد)
• و .....

۳. محدود کننده پوشش (افزایش حدود موجب افزایش حق‌بیمه خواهد شد):

• کلوز ۰۰۵ (حد جدول زمان‌بندی) 
• کلوز ۱۰۹ (حد دپوی مصالح پای کار) 
• کلوز ۲۱۷ (حد کانال روباز)
• و ......

۴. شرط گذارنده برای پوشش ( برداشتن شروط موجب افزایش حق بیمه خواهد شد):

• کلوز ۰۰۸ (رعایت آئین نامه مقاوم سازی در برابر زلزله)
• کلوز ۱۰۷ (شرایط مربوط به کمپ‌ها و انبارها)
• کلوز ۲۰۶ (شرایط مربوط به تجهیزات اطفای حریق)
• و ......